ترم نهم آموزش :لعاب ۲مقدماتی

ترم دوم  لعاب مقدماتی

اهداف این ترم

در این ترم،  هدف

• آشنایی با اکسید های فلزی

• رنگهایی که این اکسیدها فلزی در لعاب ایجاد می کنند

• شرایطی که هر اکسید فلزی رنگ زا رنگ خود را بروز می دهد.

تفاوت اکسید های فلزی نسبت به استین ها در لعاب

 

همانگونه که در ترم قبل دیدید استفاده کردن از اکسیدهای فلزی رنگ زا در لعاب راحت نیست و به خاطر همین در صنعت برای ایجاد رنگ در لعاب از استین ها استفاده می شود.

منشا همه استین های رنگی، همین اکسید ها فلزی رنگ زادهستند.

اکسیدهای فلزی به دلایل زیر مناسب استفاده کردن در صنعت نیستند.

• حل شدن بعضی از اکسیدها در لعاب

• ناخالصی هایی که در اکسیدها وجود دارد

• شرایط سختی که باید برای ایجاد یک رنگ خاص فراهم شود.

بنا بر این در صنعت بهت است از استین ه استفاده شود ولی در حوزه هنر اکسید ها جلوه هایی بس زیبا دارند.

و اتفاقات جالبی برای اثر ایجاد می کنند که نمی توان آنها را با استین ها به دست آورد.

در ضمن استین ها بسیار یک دست و پوششی هستند بر خلاف اکثر اکسید ها.

 

عناصری که در لعاب رنگ ایجاد می کنند

اکسیدهایی که در لعاب باعث ایجاد رنگ می شوند در جدول مندلیف تقریبا در وسط جدول قرار دارند

 

 

• اکسید تیتانیوم            TiO2           روتایل

• پنتا اکسید وانادیوم    V2O5         آمونیوم وانادات

• اکسید کروم              CrO2          کرمات سرب

• اکسید منگنز           MnO2           کربنات منگنز

• اکسید آهن قرمز   Fe2O3           اکسید آهن زرد، اکسید آهن سیاه Fo3O4, FeO

• اکسید کبالت            CoO           کربنات کبالت

• اکسید نیکل سبز    NiO2            اکسید نیکل سیاه، کربنات نیکل

• اکسید مس           CuO2            کربنات مس، سولفات مس، کلرید مس، نیترات مس

• اکسید سلنیوم          Se

• اکسید زیرکونیوم    ZrO2            سیلیکات زیرکونیوم یا زیرکوپکس

• نیترات نقره                Ag

• اکسید کادمیوم        CdO            سیلیکات کادمیوم

• اکسید قلع            SnO2             کلرید قلع

• اکسید آنتیموان   Sb2O3

• کلریدطلا                  Au

• اکسید اورانیوم      UO5

• اکسید گالیوم

• تنگستن

• ارسنیک

این اکسید  ها و ترکیباتشان در لعاب باعث ایجاد رنگ می شود.

 

شرایطی که اکسید های فلزی رنگ خود را در لعاب بروز می دهند

همه اکسیدها رفتارهای یکسانی در شرایط زیر با هم ندارند.

اما شرایط ایجاد رنگ در لعاب به وسیله اکسید های فلزی رنگ زا به عوامل زیر باز میگردد.

• خود اکسید های فلزی

هر کدام از اکسید های فلزی رنگ مجزایی از دیگری دارد.

• دما

بعضی از اکسیدهای فلزی ممکن است با دما تغییر رنگ بدهند مانند اکسید نیکل و یا در دماهایی غیر فعال شوند مانند اکسید مس بالاتر از ۱۲۶۰ درجه مشتعل می شود.

ولی بعضی از اکسید ها نیز دما تاثیری بر رنگ آنها ندارد مانند اکسید کبالت.

• جو کوره

منظور از جو کوره، شرایط اکسیداسیون و احیای کوره است.

بعضی از اکسیدهای فلزی در شرایط احیا تغییر رنگ می دهند مانند  اکسید مس و اکسید آهن .

اکسید مس ، قرمز و اکسید آهن،  سبز سلادون می دهد.

برخی از اکسید ها هم در شرایط احیا هیچ تغییری نمی کنند مانند اکسید کبالت.

• رنگ بدنه

مطمینا  در لعابهای حاوی اکسید هایی فلزی که لعاب را ترنس پرنت نگه می دارند رنگ بدنه تاثیر بسیار زیادی در رنگ نهایی لعاب خواهد داشت.

برای مثال اکسید مس با ترانس در درصدهای پایین ترنسپرنت است و روی بدنه سفید آبی و روی بدنه رسی سبز به نظر می رسد.

رنگ بدنه ممکن است بر روی لعابهای پوششی نیز تاثیر گذار باشد و رنگ نهایی لعاب را تغییر دهد مانند اکسید کبالت.

اکسید کبالت با وجود پوشاننده بودن به شدت تحت تاثیر رنگ بدنه زیر لعاب قرار می گیرد.

و یاممکن است اکسید ها چنان پوششی باشند که رنگ بدنه تاثیری در رنگ نهایی لعاب نداشته باشد مانند اکسید تیتانیوم که جز کدر کننده ها است.

• لعاب پایه

مهمترین تاثیر را لعاب پایه دارد برای ایجاد رنگهای مختلف.

برای مثال ترکیبات مس در لعاب پایه ای که قلیایی باشد به سمت آبی و لعابی که پایه سربی داشته باشد ترکیبات مس را به سمت سبز سوق می دهد.

و یا کروم در پایه لعاب معمولی سبز می شود ولی در لعابی که پایه مشخصی دارد قرمز می شود.

 

محدودیت های این ترم

همانطور که در بالا مشاهده کردید متغییر های بسیار زیادی باعث ایجاد رنگ می شوند و نتیجتا مطالعه بر روی اکسید های فلزی را سخت، پیچیده، طولانی و طاقت فرسا میکنند.

در این ترم مانند یک پروژه که آن را محدود میکنیم تا بتوانیم دقیقتر و جامع تر مطالعه را انجام دهیم محدودیتهایی قایل می شویم.

این محدودیتها شامل:

 

۱_ محدود کردن اکسید ها

در این ترم فقط از اکسیدهای فلزی استفاده می شود که سمی، رادیو اکتیو، گران قیمت نباشند.

از تمام اکسید هایی که در بالا به آنها اشاره شد برخی بسیار سمی مانند ارسنیک، وانادیوم، کادمیوم، سلنیوم

و یا رادیو اکتیو مانند اورانیوم

و یا بسیار گران قیمت مثل  گالیوم، طلا و نقره.

بنا بر این از ۱۸ اکسید فلزی فقط ۱۰ اکسید فلزی را بررسی خواهیم کرد.

ولی ترکیبات مختلف آنها  را تست خواهیم کرد مانند انواع اکسیدها، کربنات ها، سولفاتها و نیتراتها.

۲_محدود کردن دما

در این ترم حداکثر دمایی که استفاده می شود ۱۱۰۰ درجه است.

این موضوع به خاطر استفاده سرامیست های فعلی ایران از بدنه های ارتن ویر در استودیو های سرامیک است.

۳_محدود کردن جو کوره به جو اکسیداسیون

در این ترم فقط شرایط اکسیداسیون برای لعابها در نظر چرفته می شود.

شرایط احیا را در ترم لعاب پیشرفته خواهیم داشت.

۴_محدود کردن لعاب پایه به فریت های موجود در بازار

در این ترم فقط از لعابهایی فریت شده که در بازار موجود هستند استفاده میکنیم.

و لعابها با پایه های مختلف را در لعاب پیشرفته به آنها می پردازیم.

۵_محدودیتی در رنگ بدنه های مختلف نداریم

در این ترم از سه نوع بدنه سفید، رس و قرمز تست خواهیم کرد.

در نظر داشته باشید که بدنه های رسی و قرمز را فقط تا دمای ۱۰۰۰ درجه می توان از آنها استفاده کرد و لعابهای که دمای ۱۱۰۰ درجه دارند را فقط باید روی بدنه سفید اعمال کرد.

 

نحوه کار عملی در این ترم

در این ترم با هر کدام از اکسید های فلزی و ترکیباتشان تک تک آشنا می شوید و پله های رنگی آنها را  بر روی سه بدنه رسی و سفید و قرمز تست خواهید کرد.

پایه لعاب می تواند قلیایی و یا سربی و یا خنثی باشد.

نوع فریت می تواند زیر ۱۰۰۰ درجه و یا ۱۱۰۰ درجه باشد.

اکسید ها بر خلاف استین ها تنالیتیه رنگی دارند بنا بر این تستهای زیادی از هر کدام از اکسید هارو تست خواهیم کرد.

بهد از اجرای هر اکسید به صورت تست همه تستها بررسی می شود و بهترینهای آن اکسید را بر روی ظروف اجرا خواهیم کرد.

 

• اکسید مس، کربنات مس، سولفات مس، نیترات مس، کلرید مس

روی بدنه سفید، رس، قرمز

در دمای ۱۰۰۰ و ۱۱۰۰ درجه

شرایط خنثی و قلیایی

با اپک و ترانس

اعمال بر روی بدنه اصلی

• اکسید منگنز، کربنات منگنز

رود بدنه سفید، رس، قرمز

شرایط خنثی و قلیایی

دمای ۱۰۰۰و ۱۱۰۰

• اکسید نیکل سبز، اکسید نیکل سیاه،کربنات نیکل

روی بدنه سفید ،رس، قرمز

شرایط خنثی

دمای۱۰۰۰ و ۱۱۰۰

با ترانس و اپک

• اکسید آنتی موآن

روی بدنه رسی

شرایط قلیایی، خنثی، سربی، قلیایی سربی

در دمای ۱۰۰۰ و ۱۱۰۰

• اکسید کرم

در شرایط خنثی

روی بدنه رسی

با ترانس و اپک

دمای ۱۰۰۰ و ۱۱۰۰

• پنت اکسید  وانادیوم، آمونیوم وانادات

روی بدنه رس

شرایط خنثی

دما ۱۰۰۰ و ۱۱۰۰

 

• اکسیدقلع، کلرید قلع

روی بدنه رسی

شرایط خنثی

دما ۱۰۰۰ و ۱۱۰۰ درجه

 

• زیرکونیوم

• 

  

• تیتانیوم
• 
• کبالت
• 

اکسید کرم

• 
• و این اکسید ها به صورت تئوری اجرا می شوند:سلنیوم
• اورانیوم
• طلا
• نقره